دیابت؛ یکی از بیماریهای مزمن و رایج در سراسر جهان است که با افزایش نگرانیها درباره سلامت عمومی جامعه همراه است. این بیماری از اهمیت بسیاری برخوردار است زیرا میلیونها نفر در سراسر جهان درگیر آن هستند و باعث بار بسیار زیادی بر روی سیستم بهداشتی و اقتصادی جوامع میشود. دیابت نوع دوم به عنوان یک حالت متابولیکی که با افزایش سطح قند خون ناشی از مقاومت به اینسولین و کاهش عملکرد پانکراس همراه است، شناخته میشود.
در این بیماری، بدن قادر به استفاده بهینه از اینسولین تولید شده توسط پانکراس نمیباشد و نتیجتاً سطح قند خون در بدن بالا میرود. با توجه به افزایش نرخ ابتلا به این بیماری در سالهای اخیر، شناخت و مدیریت این بیماری از اهمیت بسیاری برخوردار است. متأسفانه، علائم این بیماری در مراحل ابتدایی معمولاً ناشناخته و غیرقابل تشخیص هستند، که میتواند منجر به تأخیر در تشخیص و درمان مناسب شود.
در ادامه به بررسی علائم، علت ابتلا، تشخیص و مدیریت دیابت نوع دوم می پردازیم.
علائم دیابت نوع دوم:
افزایش تشنج و عطش:
افراد مبتلا ممکن است تشنج مکرر داشته باشند و حس عطش شدیدی به آب داشته باشند. این به دلیل افزایش قند خون و نارسایی بدن در کاهش آن است.
ادرارزدایی بیش از حد:
افراد ممکن است به طور مکرر احساس نیاز به ادرارکردن داشته باشند و حجم ادرار تولید شده نسبت به حجم عادی بیشتر باشد.
خستگی و ضعف:
بدن به علت ناتوانی در استفاده از قند به عنوان منبع انرژی، انرژی کافی را تامین نمیکند که منجر به خستگی و ضعف میشود.
کاهش وزن:
در برخی از موارد، افراد مبتلا به دیابت نوع دوم میتوانند بدون دلیل قابل توجیهی وزن خود را از دست دهند. این امر به علت افزایش تخریب چربیها و عضلات جسم به عنوان منبع انرژی در نتیجه ناتوانی بدن در استفاده از قند است.
احساس گرسنگی مداوم:
این احساس گرسنگی به دلیل نقص در استفاده از گلوکز توسط سلولها است.
التهاب و عفونتهای متعدد:
سطح قند بالا در خون میتواند سیستم ایمنی را ضعیف کند و بدن را در مقابل عفونتها آسیبپذیرتر کند.
التهاب و خارش پوستی:
برخی از افراد به دلیل اختلالات در عملکرد سیستم ایمنی و تأثیر قند بالا در بدن ممکن است مشکلات پوستی مانند خشکی، خارش، التهاب و آسیب پذیری پوست داشته باشند.
بینایی ناواضح:
برخی ممکن است مشکلات بینایی مانند بینایی ناواضح یا تاری دید را تجربه کنند. این امر ممکن است به دلیل تأثیر قند بالا در عروق کوچک و عروق مغزی باشد.
نکته: لازم به ذکر است که علائم دیابت نوع دوم ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد و در برخی از افراد ممکن است به طور کامل بیتوجهی باشد. بنابراین، در صورت داشتن هر یک از این علائم، مراجعه به پزشک و انجام آزمونهای لازم جهت تشخیص دیابت نوع دوم الزامی است.
علت ابتلا به دیابت نوع دوم:
۱) ژنتیک و عوامل خوانوادگی
۲) چاقی و چربی اضافه
۳) نداشتن فعالیت بدنی مناسب
۴) نوع تغذیه ناسالم
۵) سن و عوامل سنی
۶) بیماری ها
بیشتر بدانیم:
ژنتیک و عوامل خانوادگی:
وجود تاریخچه خانوادگی دیابت نوع دوم میتواند عامل افزایش خطر ابتلا به این بیماری باشد. در واقع، وجود تغییرات ژنتیکی در برخی افراد میتواند باعث مقاومت بدن به اینسولین شده و ابتلا به دیابت نوع دوم را تسریع کند.
چاقی و چربی اضافه:
چاقی و داشتن چربی اضافه در بدن میتواند عامل اصلی ابتلا به دیابت نوع دوم باشد. چرا که چربی اضافه، به خصوص در ناحیه شکم، میتواند به مقاومت به اینسولین و اختلال در عملکرد این هورمون منجر شود.
نداشتن فعالیت بدنی مناسب:
عدم انجام فعالیت بدنی منظم و نشسته بودن برای مدت طولانی میتواند عامل ابتلا به دیابت نوع دوم باشد. فعالیت بدنی کم موجب کاهش حساسیت بدن به اینسولین میشود و این بیماری را تسریع میکند.
نوع تغذیه ناسالم:
مصرف غذاهای غنی از چربی اشباع شده، قند زیاد، شکر و نمک بیش از حد میتواند باعث افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع دوم شود. این نوع تغذیه ناسالم میتواند به افزایش وزن، افزایش قند خون و مقاومت به اینسولین منجر شود.
سن و عوامل سنی:
ریسک ابتلا به دیابت نوع دوم با سن بالا افزایش مییابد. با پیشروی سن، عملکرد پانکراس کاهش مییابد و اینسولین به درستی تولید نمیشود که منجر به افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع دوم میشود.
بیماری ها:
برخی از بیماریها و شرایط سلامتی مانند سندرم تخمدان پلیکیستیک، هیپرتانسیون (فشار خون بالا) و دیسلیپیدمی (ارتفاع چربیهای خون) نیز میتوانند عوامل مؤثر در ابتلا به دیابت نوع دوم باشند.
توجه به این نکته ضروری است که دیابت نوع دوم به علت ترکیبی از عوامل ژنتیکی، سبک زندگی و عوامل ریسک مرتبط است. به علاوه، هر فرد ممکن است با عوامل متفاوتی روبرو شود که در ابتلا به این بیماری نقش دارند.
تشخیص دیابت نوع دوم
۱) تست قند خون
۲) تست قند خون پس از شکستن گلوکز
۳) تست آزاد گلوکز
۴) تست رویهی تحمل گلوکز
۵) تست آنتی بادی ها
بیشتر بدانیم:
تست قند خون:
در این تست، نمونه خون بیمار در هر زمانی برای اندازهگیری سطح قند خون بررسی میشود. اگر سطح قند خون بیشتر از حد نرمال باشد، احتمال ابتلا به دیابت نوع دوم وجود دارد.
تست قند خون پس از شکستن گلوکز:
در این تست، ابتدا بیمار باید یک نوبت گلوکز مصرف کند و سپس سطح قند خون در زمانهای مختلف بررسی میشود. اگر سطح قند خون بیش از حد نرمال باشد، این ممکن است نشان دهنده دیابت نوع دوم باشد.
تست آزاد گلوکز:
در این تست، بیمار پس از شبخوابیدن آزادانه گلوکز مصرف میکند و سپس سطح قند خون در زمانهای مختلف اندازهگیری میشود. اگر سطح قند خون بیش از حد نرمال باشد، میتوان به وجود دیابت نوع دوم پیبرد.
تست رویهی تحمل گلوکز:
در این تست، بیمار باید پس از خوابیدن آزادانه یک نوبت گلوکز مصرف کند و سپس سطح قند خون در زمانهای مختلف بررسی میشود. این آزمون برای بررسی مقاومت به اینسولین و احتمال ابتلا به دیابت نوع دوم مورد استفاده قرار میگیرد.
تست آنتیبادی ها:
برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع دوم دارای آنتیبادیهای خاصی هستند. اندازهگیری آنتیبادیهای مرتبط با دیابت میتواند به تشخیص این نوع دیابت کمک کند.
برای تشخیص دقیق دیابت نوع دوم، معمولاً نیاز به ترکیب چند آزمون و ارزیابی جامع داریم. تشخیص صحیح و به موقع دیابت نوع دوم میتواند امکان درمان مناسب و کاهش عوارض آن را فراهم کند.
مدیریت دیابت نوع دوم:
۱) تغذیه مناسب
۲) وزن مناسب
۳) فعالیت بدنی
۴) مصرف دارو ها
۵) مانیتورینگ قند خون
۶) مراقبت از پاها
بیشتر بدانیم:
تغذیه مناسب:
تغذیه صحیح و منظم با تمرکز بر کاهش مصرف قندهای ساده و چربیهای اشباع شده میتواند کنترل قند خون را بهبود بخشد. مصرف میوهها، سبزیجات، محصولات غنی از فیبر و محدودیت در مصرف قندهای پرفشار خون (شکر، شیرینی، نان سفید و غیره) توصیه میشود.
وزن مناسب:
رسیدن به وزن مناسب برای افراد چاق یا چربی اضافه میتواند بهبود قند خون و کاهش مقاومت به اینسولین را به همراه داشته باشد. برنامههای تمرینی و رژیمهای غذایی مناسب برای کاهش وزن میتواند در مدیریت این بیماری مفید باشد.
فعالیت بدنی:
انجام فعالیت بدنی منظم و مداوم میتواند بهبود قند خون، افزایش حساسیت به اینسولین و کاهش عوارض دیابت نوع دوم را تسهیل کند. فعالیتهایی مانند پیادهروی، شنا، بدنسازی و تمرینات هوازی توصیه میشود.
مصرف داروها:
در برخی موارد، مدیریت این بیماری شامل مصرف داروها است. داروهای خوراکی و یا تزریقی میتوانند کمک کننده در کنترل قند خون و بهبود حساسیت به اینسولین باشند. تجویز داروها توسط پزشک و زمانبندی منظم و دقیق مصرف آنها بسیار مهم است.
مانیتورینگ قند خون:
اندازهگیری و مانیتورینگ منظم سطح قند خون با استفاده از دستگاههای قندسنجی میتواند در تعیین اثربخشی رژیم درمانی و داروها کمک کند. نتایج اندازهگیریها باید به پزشک ارائه شوند تا بتواند تغییرات لازم در درمان اعمال کند.
مراقبت از پاها:
بیماران باید به خصوص مراقبت خاصی در مورد پاهایشان داشته باشند. نگهداری از بهداشت پا، استفاده از کفش مناسب و انجام بازرسیهای دورهای پا توسط پزشک میتواند از بروز مشکلات پا در اثر دیابت جلوگیری کند.
نکته آخر:
دیابت نوع دوم یک بیماری مزمن است که نیازمند مدیریت مناسب و تغییرات در سبک زندگی است. اگرچه بیماری قابل کنترل است، اما در صورت عدم مدیریت مناسب میتواند به مشکلات جدی سلامتی منجر شود. آگاهی از علایم، علتها، تشخیص و مدیریت آن میتواند به افراد کمک کند تا بیماری را بهبود بخشند و سلامتی خود را حفظ کنند. همچنین، مشاوره و همکاری با یک پزشک متخصص در این حوزه بسیار مهم است